Denizli Alternatif Haber

Halil Dilek

İnsan doğası en baştan beridir inanca özellikle de dini inanca eğilimli olmuştur. Tarih öncesi devirlerden ve tarihi devirlerden sayısız dini yapı, ritüeller, uygulamalar ve benzerleri tespit edilmiştir. Günümüzdeki dini inançlarda da geçmişin birikimlerinin sentezlerini kültürel kodlarla aktarımlarını tortularını gözlemlemekteyiz. Ünlü İskoç Antropolog James George Frazer insanoğlunun bu yoldaki serüvenini "büyü, din ve bilim" kronolojik sıralamasıyla açıklamaktadır. Hatta bir başka ünlü antropolog Malinowski'nin "Büyü Bilim ve Din" adlı eseri de bulunmaktadır. Dinler tarihçisi Mircea Eliade ise mukayeseli dinler tarihi araştırmalarında dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan insanların ortak imge ve sembolleri üzerinden mitlerin ortaya çıkışını, kutsallığın tezahürlerini incelemiştir.

Sessizliği deneyimlemeye tahammülü olmayan bizler gibi atalarımız da sesler çıkararak, tabii çevreden gelen seslere kulak vererek onları taklit ederek yeniden üretmiştirler. Bu yeniden üretim sürecinde kutsal olanın da ortaya çıkışıyla sesler, haykırışlar, çığlıklar, öksürme, esneme vb derken ritim duygusunun da gelişimiyle (bununla at başı giden dansla birlikte) şarkılara ilahi formlara ulaşılmış. Alet yapımında gelişen insan ilk örnekleri oluşturmaya başlamış. Yaratılış hikayesinde geçen “ona kendi ruhumuzdan üfledik” ibaresi (güzel seslerin ilk kaynağı olarak değerlendirilebilir),  evrenin sonundaki kıyamette ve yeniden dirilişte Mikail’in sura üflemesi (Yahudilerin koç boynuzundan yapılmış basit çalgıları “şofar”a üflemelerini andırıyor) , Süleyman’ın neşideler neşidesi (ezgiler ezgisi), şamanların ilahla bağlantı kurmak için çaldıkları davullar,  Alevi-Bektaşi  nefesleri, kilise müziği, cami tekke musikisi , Hindistan Pakistan Sufi müzikleri (örneğin çiştiyye tarikatın kavvali adlı müzik türü), Yunan tanrılarından Pan’ın çaldığı flüt (bugün de kullanılmakta olan panflüt) , Frig Kralı Midas’ın tanrıların müzik yarışmasında hakemlik yapması... tüm bu örnekler kutsala ulaşmada, onu idealize etmede gösterilen sonsuz çabanın tasarımları ve göstergeleridir. Kavramsallaştırmalar içinde kategori adlandırmalarına indiğimizde dini müzikle karşılaşıyoruz. Fakat şu soru sorulabilir: Dini olmayan veya ucundan kıyısından dinsel düşünceye dayanmayan müzikler var mıdır?